HLA Doku Analizi

Tekrarlayan tüpbebek başarısızlıklarında embryonun kromozom olarak dengeli olup olmadığını araştırmak için FISH yöntemi 9 kromozoma kadar kullanılabilir. Böylece kromozom olarak euploid yani dengeli olan tespit edilmiş olur. Bu embryonun gebelik oluşturma şansı daha yüksektir. Aynı amaçla PCR veya hemen bir iki gün içinde sonuç verebilen ve tüm 23 kromozoma bakma imkanı veren a-CGH denilen FISH temelli yöntemler de kullanmak mümkündür.

Tek gen mutasyonları Ailede bilinen bir hastalık var ise bu hastalığın tespiti için bir genetik test geliştirilmesi gerekir. Çünkü aynı hastalık bile farklı testlerle anlaşılabilir. Örneğin thallessemia denilen ve Türkiye’de sık rastlanan bir hastalık söz konusu ise olay beta-Hb üretilmesini sağlayan genin bozuk olmasıdır. Bu gen 11. kromozom üzerinde taşınır ve basitçe anlatmak gerekirse bir bölgesindeki bozukluk b-Hb molekülünde bozukluğa neden olur. Ancak hangi bölgesi bozuk ise ona göre bir test geliştirmek gerekebilir. Hastaların hepsinde de aynı anemi hastalığı olduğu halde farklı bir test gerekebilir. Bu nedenle ailede hasta bireylerin ve anne babanın kanlarından yapılan çalışma ile önce bu test geliştirilmelidir. Yöntemin uygulanabildiği sık rastlanan tek gen mutasyonları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

HLA Uyumluluk Tayini
HLA (human lökosit antigeni) 6 nolu kromozom üzerinde bulunan pekçok genden oluşan bir sistemdir ve insan hücrelerinin immun sistem tarafından tanınması ile ilgilidir. Organ ve kemik iliği nakillerinde kişinin alacağı doku ve hücrelere uyumunu araştırmakta kullanılır. HLA uyumu olduğunda organ doku ve hücrelerin reddedilme şansı azalmaktadır. HLA geninin araştırılması embryo safhasında yapılabilmektedir. İlk HLA tipleme çalışması Fanconi anemisi için 2011 de yapılmıştır. Elde edilen gebeliğin sonrasında doğum anında göbek kordonundan alınan kök hücreler ile hasta kardeşi tedavi edilebilmiştir. Daha sonra benzeri pekçok hastalık da aile içinde ve kök hücre bankalarında uygun verici olmadığı durumlarda kullanılır olmuştur. Bazı etik sorular doğurmuş bir yöntem olmasına rağmen giderek yaygınlaşmaktadır. Hatta bazı aileler henüz hasta kardeşe kemik iliği nakledilmesi gerekmeyen durumlarda bile, örneğin ileri evre olmayan ve ilaçla tedavi edilebilen kan kanseri durumlarında, yedekte kemik iliği donorü bulundurmak amaçlı bu yöntemi kullanmak arzu etmektedirler. Bu bir çocuğun diğerine yedek parça gibi üretilme fikri eleştiri toplamaktadır.
Hastalık nedeninin bir mutasyona dayanmadığı, lösemi, aplastik anemi gibi bazı hastalıklarda kemik iliği nakli için sadece HLA tiplemesi yeterlidir. Ancak mutasyon bulunan ailelerde hem sağlam hem de HLA uyumlu embyo bulunması ihtimali düşer. Hastalarımızda ve toplumda sıklıkla genlerin tedavi edildiği ve sağlam ve HLA uyumlu embryoların yaratıldığı fikri vardır. Halbuki şu andaki teknoloji sadece hangi embryonun uyumlu olduğunu anlamamıza izin vermektedir. Dolayısı ile böyle bir durumda elimizde PGT yapılabilecek, ki bu morfolojik ve hücre sayısı açısından kaliteli embryo demektir, uygun sayıda embryo olmasını gerektirir. Örneğin akdeniz anemisi olan bir ailede böyle bir embryo bulunma olasılığı %18 dir. Demekki elimizde biyopsi yapmaya uygun en az 10-12 embriyo bulunmalıdır. Dolayısı ile daha hasta en baştan iyi değerlendirilmeli ve uygun yumurta uyarma protokolleri seçilmelidir. Gene hastaların beklentileri ve umutları konusunda iyi konsulte edilmeleri şarttır. HLA uyumlu bir embriyo bulunma şansının oldukça düşük olması (%25) ve mutasyon analizi de yapılacaksa bu ihtimalinin % 18’e kadar düşmesi tedavideki başarıyı sınırlayan en büyük etmendir. Bu nedenle iyi kalitede ve yeterli sayıda biyopsi uygulanabilir embriyo eldesi için çok iyi dizayn edilmiş stimülasyon protokollerinin uygulanması gerekir.