İnsanlık yüzyıllar boyunca fiziksel görünümüne çok önem vermiştir. Eski Mısırlıların kozmetik amaçlı pekçok malzeme kullandıkları bilinmektedir. Amazonların balta girmemiş ormanlarında modern toplumlardan çok uzakta yaşayan kabilelerde bile makyaj malzemeleri gerek günlük hayatta, gerekse dini törenler sırasında kullanılmaktadır. Değişik tarih periodlarında ve toplumlarda farklı algılanmakla birlikte günümüzde kadınlarda özellikle yüz bölgesinde kıllanma veya erkek tipi kıllanma büyük bir stress kaynağı olmaktadır. Saç dökülmesi veya kadınlarda vücudun yüz, karın ve meme bölgelerinde aşırı tüylenme bazen ciddi bir hormonal bozukluğun veya bir dahili hastalığın habercisi olabilir. Androjenlerin (Erkeklik hormonları) kadın vücudunda normal düzeylerinin artması veya kıl folliküllerinin bu hormonlara karşı aşırı hassas olması hirsutismus (aşırı kıllanma) veya kellik (alopecia) nedeni olabilir. Andojenler kadın vücudunda yumurtalıklardan ve/veya adrenal (böbrek üstü bezi) bezinden salgılanırlar veya başka hormonların periferde değişimi ile oluşurlar. Saç ve vücut kıllarında problemlerin dışında, adet düzensizlikleri, klitorisde büyüme, ses kalınlaşması, akne (ergenlik sivilceleri), vucut adele kitlesinde artma gibi belirtiler de oluşturabilirler. Modern doğum kontrol hapları yumurtalıktan salınan androjenlerin seviyesini azaltarak kıllanmayı (genel kanının aksine) azaltırlar. Kıllanmada ve androjenlerin seviyesindeki artış genellikle adelesan devrede (9-16 yaşlarında) başlar. Makyaj ve diğer kozmetik amaçlı kremler kıllanmada artış yapmazlar.
Vucuttaki kıl folliküllerinin sayısı ve dağılımı cinsiyetler arasında farklılık göstermez. Irklar arasında büyük farklılıklar vardır. Örneğin Japonlarda kıl follikülü sayısı, Akdeniz ırkına göre azdır. Erkeklerin daha kıllı olmasının nedeni ise, erkeklik hormonunun kıl folliküllerini uyarmasıdır. Kadında da erkeklik hormonu seviyesi artarsa aynı şekilde kıllanma olabilir. Bir kere erkek tipi kıllanma oldumu, kıllar eski haline dönmez. TIBBİ TEDAVİDE ESAS AMAÇ YENİ KILLARIN ÇIKMASINI ÖNLEMEKTİR. TIBBI TEDAVİ SONUNDA KALAN KILLAR İÇİN LOKAL TEDAVİ YAPILIR.
Kıllanma, özellikle yüz ve sırtta ergenlik sivilceleri, saçta erkek tipinde (alın açılması) dökülme gibi yüksek androjen belirtileri sadece kozmetik bir problem olmanın ötesinde dahili hastalık belirtileri olabilir. Dolayısı ile mutlaka bir tıp doktoru tarafından (kadın hastalıkları, endokrinologlar, cild uzmanları) gerekli incelemeler yapıldıktan sonra kıllanmaya yönelik lokal tedbirlere (epilasyon, laser vs) başvurulmalıdır. Her türlü kıllanmada ağda, traş olma gibi geçici ve lokal yöntemler emniyetle kullanılabilir. Bunlar kılların artmasına sebeb olmayacağı gibi, önemli yan etkileri de yoktur. Traş sonrası kılların sertlik ve kalınlığında artış olduğu söylenir, ancak bu sadece kılın ince olan uç kısmının kesilmesi ile kalın kısmının biraz uzaması ile kılda sertleşme ve kalınlaşma olduğu hissi vermesinden kaynaklanmaktadır. Aşırı kıllanma genellikle adelosan (ergenlik) çağında başlar, giderek ve yavaşça artar. Orta veya ciddi bir kıllanma artışı, özellikle yukarda bahsedilen klitoral büyüme vs gibi belirtilerle birlikte ise hormon salgılayan bir tümör veya alınan bir ilacın yan etkisi olabilir. Kıllanma gözler arasında, alında veya yanaklarda ise özellikle dikkatli olunmalıdır.
Nedenler ?
Androgen (erkeklik hormonu) seviyelerinin artması nedeni ile kıllanma artar. Böbrek üstü (adrenal) bezinden salgılanabilir. Cushing, adrenal hiperplazi (kalıtsal ve doğuştan enzim bozukluğu sonucu olur) Yumurtalıklardan salgılanabilir. Polikistik over hastalığı (PCOS), yumurtalık erkeklik hormonu (Testosteron) salgılayan tümörü. Ani olarak ortaya çıkan veya çok hızlı ilerleyen kıllanma durumunda tümör araştırması yapılmalıdır.Bu durumda tedavi cerrahi olarak tümörün çıkarılmasıdır. Nedeni belli olmayan kıllanma: Her türlü incelemeye rağmen neden bulunamaz. Kıl folliküllerinin erkeklik hormonlarına aşırı duyarlı oluşu
Medical (ilaç) Tedavi
Kıllanma genellikle yavaş ilerler ve tedavisi de uzun dönemlidir. Her türlü medikal tedaviden 3-6 aydan önce yarar beklenmez. Bu nedenle medikal tedavi öncesinde sadece ağda, traş veya makyajla kılların belirginliğinin azaltılması gibi yöntemler kullanılmalı, pahalı ve yan etkileri olabilecek yöntemler kullanılmamalıdır. Tedavinin etkili olduğu anlaşıldıktan sonra daha önceden kalınlaşmış ve uygunsuz yerlerde artmış kıllanma için lokal tedaviler uygulanabilir.
Doğum kontrol hapları: Kıllanma tedavisinde ilk basamak tedavidir. Genel olarak sanıldığının aksine doğum kontrol hapları kıllanmayı arttırmaz, azaltır. Cevap yavaştır. En az her türlü tedavinin sonucunu değerlendirmek için 6 ay beklemek gerekir.
Antiandrogenler: Doğum kontrol hapları yetersiz kalırsa doğum kontrol hapına ilave edilir. Popülerliklerine göre spironolactone, finasteride, cyproterone acetate, dexamethasone, GnRH-analogları, flutamide gibi ilaçlardan bir tanesi kullanılır. Birinin diğerine göre tedavi yönünden ispatlanmış büyük bir üstünlüğü bulunamamıştır. Seçimde ilaçların maliyetleri önemlidir. GnRH-a: Çok pahalıdır. Bu nedenle diğer tüm tedaviler başarısız ise denenebilir. Finasteride: nedeni belli olmayan ve testosteron seviyesi normal olan hastalardaki kıllanmada daha etkilidir. Gene erkek tipi saç dökülmesinde de ilk tercih edilen ilaçtır.
Lokal Kıllanma Tedavisi
Özetle kıllanma artışı sadece kozmetik bir problem olmayabilir. Bu nedenle pahalı ve yan etkileri olabilecek tedavi yöntemlerine başvurmadan önce lütfen tıbbi yardım için başvurunuz.
Cımbız: Kılları tek tek çekme işlemidir. Cild irritasyonu ve sivilcelerde artmaya neden olabilir.
Traş: Kolay ve ucuz bir yöntemdir. Kıllanmada artmaya veya kılların kalınlaşmasına neden olmaz. Koltuk altlarının ve bacakların traş edilmesi çok yaygın bir uygulamadır ve yan etkisi yoktur.
Elektroliz: Kıllanmanın kesin çözümüdür. Kıl folliküllerinin (kılın oluştuğu bölge) tek tek elektrik akımı ile yakılması işlemidir. Cildde irritasyon, yanık, nedbe dokusu oluşması gibi yan etkileri vardır. Belirli bir bölgedeki kılların hepsi aynı büyüme fazında olmadığı için tek bölgenin temizlenmesi için 3-5 seans uygulanması gerekebilir. Tıbbi tedaviyi takiben ve yardımcı olarak yapılmalıdır. Tek alteratifi yeni uygulamaya başlanan laser uygulamalarıdır.
Laser: Giderek elektrolizin yerini almaktadır. Zaman alıcı ve pahalı yöntemlerdir. Laser uygulaması özellikle koyu cildli kadınlarda yeterli olmayabilir. En iyi sonucu koyu renkli kıllanması olan açık tenli kadınlarda verir. Uygulanacak güç, süre ve kullanılacak laser uzmanlık gerektiren konulardır.
Ağda: Etkili bir yöntemdir. Cildde irritasyon oluşturabilir. Sıcak ağda uygulamaları yanığa neden olabilir. Uygulama için kılların biraz büyümesinin beklenmesi gerekir ve bu da önemli bir dezavantaj teşkil eder. Kremler: Kılları yumuşatarak etki ederler. Cild irritasyonuna sebeb olabilirler. Pahalı olmalarının yanısıra geçici yöntemlerdir.
