Menopoz

Menopozda Hormon Tedavisi

Hormon Tedavisi

Yabancı yayınlarda H.R.T (Hormon replacement therapy – Hormon yerine koyma tedavisi) olarak geçen bu tedavi menopozdaki kadınlarda azalmış estrogenin neden olduğu fiziksel değişiklikleri engellemek için düşük doz estrogen verilmesidir. Günlük tabletler halinde alınabileceği gibi, cilde yapıştırılan bantlar, vajinal tablet veya kremler, hatta vajene yerleştirilen özel aparatlar ile de alınabilinir. En yaygın kullanım formları tablet ve cilde yapıştırılan bantlardır.

Kullanılan hormonlar

• Estrojen
• Progesteron

Menopoz öncesi rahimi alınmış kadınlarda progesteron kullanılmasına gerek yoktur. Sadece estrojen yeterlidir. Estrojen rahim içindeki endometrium denilen tabakanın kalınlaşmasına neden olur ve progesteron ile bu tabaka baskılanmış olur.

Hormon tedavisi yararları

İki ana rahatsızlığın tedavisi için hormon tedavisi uygulanır

Menopoz şikayetlerinin engellenmesi amaçlı

Ateş basması, sinirlilik, huzursuzluk gibi şikayetlerin tedavisi için en etkili tedavi budur. Bulguları %70-80 azaltır. Eğer tedavi 50 yaşından sonra başlatılmış ise her 2-3 yılda bir tedaviye ara vermek ve tedaviye devam etmenin gerekli olup olmadığını test etmek düşünülebilir. Hormon tedavisi erken menopoza giren bir kadında başlatılmış ise en az 50 yaşına kadar devamlı kullanılmalı ve daha sonra hasta ile risk ve yararları tartışıldıktan sonra devam edip etmemeye karar verilmelidir.

Osteoporoz önlenmesi ve tedavisi amaçlı

Hormon tedavisinin kemik erimesini engellediği pekçok araştırma ile desteklenmektedir. Özellikle erken menopoza giren kadınlarda hayati önem taşır. Kemik erimesi başladıktan sonra genellikle tedavi ile geriye dönmez. Tedavi daha çok koruyucu karakter taşır.

Hormon Tedavisi Riskleri

Bazı kadınlarda riskler faydalarından daha fazla gibi görülebilir. Bu durumlarda alternatif tedaviler tavsiye edilmelidirler.

Meme Kanseri

Hormon tedavisinin meme kanseri riskini arttırdığına dair yakın tarihli bazı yayınlar mevcuttur. Şu andaki kabul gören düşünceye göre 5 yılı aşmayan hormon tedavisi meme kanseri riskini arttırmamaktadır. Beş yıldan sonra küçük bir risk artımı iddia edilmektedir. Sadece estrojen kullanılan kadınlarda risk artımı görülmemektedir.

50-70 yaş grubu kadınlarda Meme Kanseri görülme sıklığı 45 / 1000
Hormon Tedavisi 5 yıldan fazla ise 47 / 1000
Hormon Tedavisi 15 yıl süre ile 57 / 1000

Erken menopoz durumunda estrojenin 50 yaşına kadar kullanılması, 50 yaşına kadar adet gören bir kadına göre artan bir riske neden olmamaktadır. Hormon tedavisinin kesilmesinden 5 yıl sonra risk tedavi almayan kadınlar seviyesine geri döner. Aşırı kilolu olmak, aşırı sigara ve alkol tüketmek meme kanseri riskini arttıran diğer faktörlerdir. Günde 2-3 bardak alkol meme kanseri riskini 1,5 kat arttırır Menopoz sonrası obesite 1,6 kat arttırır 30 yaşından daha sonra gebe kalmak veya hiç gebelik yaşamamak 1,9 kat arttırır. Beş yıldan daha fazla hormon tedavisi görmek 1,3 kat arttırır.

Çalışma Adı	Ekstra Meme Ca/1000 kadın 5 yıldan çok Hormon Tedavisi görmüş
Collaborative group 1997	+ 2
Million Women study-Yalnızca estrojen	+1.5
Million Women study-Estrojen + Progesteron	+6
Women’s Health Initiative trial-Yalnız estrojen	0
Women’s Health Initiative trial-estrojen+progesteron	+4 (Yalnız çalışma başlamadan önce 5 yıldan çok estrojen almış kadınlarda)

Pıhtılaşma Sorunları

Derin ven trombozu diye adlandırılan toplar damarlar içinde kanın istenmeyen şekilde pıhtılaşması hadisesi riski hormon tedavileri ile artmaktadır. 50-59 yaş grubunda risk 3 / 10 bin / yıl iken yıl başına 1,5 artış gösterir. Eğer hastanın eskiden geçirilmiş pıhtılaşma sorunları varsa veya ailesinde benzeri rahatsızlık geçirenler mevcut ise hormon tedavisinin yarar ve yan etkileri dikkatle gözden geçirilmelidir. Diğer nedenlerden dolayı hormon tedavisi gerekli ise oral form tercih edilmemelidir. En uygun tedavi cilte yapıştırılan bantlardır.

Kalp Damar Hastalıkları

Hormon tedavisinin koroner arter hastalıkları ve inme riskini azalttığı nerede ise klasik bilgi iken, yeni çalışmalar hormon tedavisinin başlama zamanı, ilacın tipi, diğer risk faktörlerinin olup olmadığı gibi etkenlerle değişmekle birlikte küçük bir risk artımı rapor etmektedirler. Zaten arteriosklerozis (damar sertliği) şikayeti olan kadınlarda kalp krizi geçirme riski hormon tedavisi ile hafif arttığı halde, erken menopozda estrojen kullanımının yararlı etkileri gözlenmektedir.

Endometrial kanser

Uterusu olan bir kadında estrojen endometriumu kalınlaştırır ve kanser olasılığını arttırır. Estrojen ile birlikte progesteron kullanımı durumunda risk normale döner. Uterus yok ise sadece estrojen kullanılabilir.

Genel Kurallar

Her kadın hormon tedavisine başlamadan risk ve faydaları hekimi ile tartışmalıdır. Genel kabul görmüş kurallar aşağıdaki gibidir:
Erken menopozda 50 yaşına kadar tedavi yararlıdır.
60 yaş üzeri menopozal bulguları olan kadınlarda fayda riski göze almaya değer
50 yaş üzerinde tedavi gerekiyorsa 5 yıldan uzun sürmemelidir

YAN ETKİLER

Kanama

Hormon tedavisi perimenopozal kadınlara veriliyorsa, siklik verilebilir. Böylece aylık kanamalar düzenli olarak devam eder. Bazı vakalarda hasta isteği ile kanamalar her üç ayda bir olacak şekilde ayarlanabilir. Düzensiz ve aşırı kanamalar ilk birkaç ayda olabilir, genellikle kendiliğinden düzelir. İlaç tedavisini kesmemeğe özen gösterilmelidir. Bir yıldan daha uzun menopozda olan kadınlarda genellikle tercih edilen ilaç rejimi adet kanaması olmayacak şekildedir. Bu kadınlarda da ilk aylarda damla şeklinde düzensiz kanama sıklıkla görülebilir.

Sıvı toplanması

Ayak bileklerinde şişlik, yüzde ödem, baş ağrısı, bacak ağrısı, memede gerginlik hissi gibi şikayetlere neden olur. Bazen kilo vermek, kullanılan hormon tiplerini değiştirmek gerekebilir.

Kilo alma

Kilo genellikle ilerleyen yaş nedeni ile metabolizmanın azalması, hareketsiz yaşam tarzı nedeni ile olur. Hormon tedavisinin kilo almaya etkisi görülmemiştir.

Adet öncesi rahatsızlık sendromu (Premenstrual Syndrome – PMS)

PMS hormon tedavisindeki progesteronun oluşturduğu bir bulgular topluluğudur. Progesteronun tipini veya verilme şeklini değiştirmek yararlı olabilir.

Hormon yerine koyma tedavisinin yasak olduğu durumlar

• Gebelik
• Tanısı konulmamış vajinal kanamalar
• Derin ven trombozu durumu veya Öyküsü,
• Myokart infarktüsü durumu veya öyküsü (Kalp Krizi)
• Şüpheli veya aktif meme veya rahim kanseri
• Anormal karaciğer fonksiyon testleri, aktif karaciğer hastalığı
• Porfiria (Bir kan hastalığı)

Hormon tedavisinin takibi

• Tam etkinin gözlenmesi için en az 3-6 beklenmeli, hastanın tedaviye devam etmesi için destek verilmelidir.
• Yetersiz estrojen dozu olduğuna kanaat getirilirse, ilaç değişebilir veya ilacın verilme şekli değiştirilebilir (ağızdan yerine cilde yapışan bant şeklinde)
• Barsak bozuklukları varsa ağızdan verilmesi uygun olmayabilir
• Bazı ilaçlar emilimi bozabilir (barbituratlar, phenytoin, carbamazepine)
• Cilt bandı şeklinde kullanım varsa iyi yapıştığından emin olunmalı
• Başka sorunlar gözden kaçırılmamalı. Şeker hastalığı, tiroid bozuklukları dikkate alınmalı
• Hormon tedavisi ile tüm menopoz sorunlarının ortadan kalkmayabileceği hastaya izah edilmeli. Beklentinin fazla olması hastanın tedaviyi yarıda kesmesine neden olabilir.

Hormon tedavisinin kesilmesi

Bir nedenle hormon tedavisi kesilmesi gerekiyor ise ve hasta yüksek doz estrojen kullanıyorsa 2-3 ay önceden doz azaltılmalıdır. Aksi takdirde estrojen yetersizliğine bağlı menopoz bulguları (ateş basması, sinirlilik vs) geri dönebilir. Düşük doz tedavilerde 25-50 µg deri yamaları veya 1 mg/gün estradiol ile tedricen azaltma gerekmez. Estrojen kesilince vaginal rahatsızlıkların önlenmesi için düşük doz vaginal estrojen kremleri kullanılabilir.