Gebelik & Doğum

Gebelikte Diyabet

Gebelikte Diyabet (Şeker Hastalığı)

Gebelik sırasında ortaya çıkan ve daha önce hiçbir bulgusu olmayan şeker hastalığıdır. Hastalığın gebelik öncesinde de olması, ancak tanının gebelik sırasında konulduğu durumlarda olabilir. Bu nedenle bazı hekimler gestasyonel diyabet demek için doğumdan sonra şeker hastalığının normale dönmesi şartını getirirler. Gebelik öncesinde şeker hastalığı taraması ancak açlık kan şekeri (AKŞ) veya oral glukoz tolerans testi (OGTT) denilen aç karnına 75-100 mg glukoz içildikten sonra saat başı kan şekerine bakılarak yapılan testlerle olur ve genç anne adaylarında belirgin bir şikayet yok ise yaygın olarak yapılmaz. Ancak kolay olması nedeni ile tüm gebeliklerde ilk 3 ay içinde AKŞ bakılabilir ve böylece gebelikle alakası olmayan şeker hastalarının çoğunun tanısı yapılabilir. Gebelik diyabeti hiçbir zaman 24 haftadan önce çıkmaz.

Mekanizma

Gebelikte placentanın salgıladığı estrojen, progesteron ve placental laktojen miktarı gebelik büyüdükçe artar. Bu hormonlar hastanın insülin ihtiyacını arttırırlar. İnsülin bilindiği gibi kan şekerinin kandan dokuya geçmesini sağlayan ve böylece şekeri normal tutan hormondur. İnsülin pankreasdan salgılanır ve ihtiyaç halinde salınma miktarı artar. Placental hormonlar artınca insülin ihtiyacı da artar ve eğer sınırda bir şeker hastalığı var ise, yani pankreasın rezervi yetersiz ise insülin yetmezliği durumu ortaya çıkar. Bu da kan şekerinde artmaya neden olur. Artan kan şekeri bebeğe geçer ve bebeğin kendi pankreasından salgılanan insülin salgısını arttırır. Bu da bebeğin gebeliğin 8.ayından sonra hızla kilo almasına ve çok irileşmesine (tosuncuk) neden olur.

Zararları

28-30.haftadan sonra yüksek kan şekeri ve artan insülin salgısı nedeni ile çocuğun kilo alması hızlanır. Genellikle çocuklar doğumda 4 kg dan ağır olurlar. Bu doğumun zorlaşmasına ve bebeğin doğum sırasında zarar görmesine neden olabilir. Güç doğuma bağlı yüz felci, köprücük kemiği, kol ve bacak kırıkları, kafa kemiklerinde kırık ve beyin kanamaları, doğum sırasında beynin oksijensiz kalması, gene doğum sonu hipoglisemi (kan şekerinde düşme), sarılık ve asidoz gelişmesi gibi problemler yaratabilir. Sezaryen oranı bu hastalarda %50'ye kadar çıkabilir. Yapılan araştırmalarda tüm doğumların %8 kadarında, şeker hastalığı olanlar annelerde ibe %26 doğumda bebek ağırlığı 4000 gr'dan fazla bulunmuştur. Bu nedenle gebelik diyabetinin teşhis edilmesi ve uygun tedavisi çok önemlidir.

Teşhis

Tarama Testi

Tarama testi erken tanısının önemli olduğu bir hastalık açısından toplumun geniş kesimlerine bir test uygulamaktır. Testin ucuz ve güvenirliği yüksek olması gereklidir. Gebelik diyabeti için gebeliğin 28.-30. haftaları arasında, eğer hasta daha önceki gebeliğinde iri bebek doğurmuş ise veya gebelik diyabeti geçirmiş ise; 26.haftada bir tarama testi yapılır. 50 gr glukoz 200 ml su içinde eritilir ve günün her hangi bir saatinde uzun bir açlık dönemi gerektirmeden içilir. Bir saat içinda başka bir gıda alınmaz ve saat sonunda kan şekeri ölçülür. 130 gr/dl veya daha yüksek değerlerde test pozitif demektir. Bu gebelerin yaklaşık %80'inde diyabet var demektir ve kesin tanı için OGTT yapılmalıdır.

Yüksek dozda glukoz özellikle konsantre solusyon halinde alınırsa sıklıkla kusma ile sonuçlanır. Bu nedenle buzlu ve 300 ml kadar sıvı ile birlikte alınırsa mideyi daha az rahatsız eder.

OGTT (Oral Glukoz Tolerans Testi )

100 gr-3 saatlik OGTT yapılır. Bu test için gece boyunca, 8 saatlik bir açlığın arkasından sabah aç karnına ve 100 gr glukoz içtikten sonra 1, 2 ve 3 saat sonra alınan venöz kanda glukoz düzeyleri ölçülür. (Carpenter ve Coustan kritik değerleri) Venöz plazma, glukoz oksidaz veya hekzokinaz yöntemi ile şeker seviyeleri tespit edilir.

İki veya daha fazla ölçüm eşik değere eşit veya üstünde ise gebelik diyabeti tanısı konulur.

Bir kan şekeri ölçümü eşik değer üstünde veya eşit ise test bir ay sonra tekrarlanır.

Zaman	Tam Kan Somogyi-Nelson	Plasma (Glucose oxidase)
Açlık	90 mg/dl	95 mg/dl
1 saat	165 mg/dl	180 mg/dl
2 saat	143 mg/dl	155 mg/dl
3 saat	127 mg/dl	140 mg/dl

Tedavi

OGTT de en az iki değer yukarıdaki tablodan büyük ise hastanın tedavisine karar verilir. AKŞ>95 mg/dl ise direkt insülin tedavisi gereklidir. Aksi takdirde diyet ve egzersiz ile kan şekeri kontrol altına alınmaya çalışılır. Bu arada günde 7 kez kan şekeri ölçümü yapılır. Yemeklerden 2 saat sonra kan şekeri <120 mg/dl ve AKŞ<95 mg/dl düzeyinde tutulabiliyorsa diyet ve egzersiz yeterli oluyor demektir. Aksi takdirde insülin tedavisine geçilir. Tedavi algoritması için tıklayınız. Diyet tedavisinde kadının kilosu çok önemlidir. Şişman kadınlarda 25 kcal/kg, zayıflarda ise 30-40 kcal/kg diyet verilir.

Gebelik Sonu

Hastanın doğumdan sonra 6.haftada yeniden OGTT ile diyabet durumu araştırılmalıdır. Gebelik dışında klasik test 75 mg OGTT dir. Hasta gece boyunca aç kaldıktan sonra sabah 75 mg glukoz alır ve açlık ve 2 saatlik kan şekerleri ölçülür. AKŞ 140 mg/dl veya fazla ise veya 2 saatlik kan şekeri 200 mg/dl den büyük ise hastanın şeker hastalığı var demektir. 2 saatlik şeker 140-200 arasında ise test 1-2 yılda bir tekrarlanmalıdır. İlerde açık şeker hastalığı çıkabilir.

Günlük Gıdalar

Bir gün içinde tüketeceğiniz gıda miktarları toplam aşağıdaki gibidir.

SÜT YOĞURT	3 SU BARDAĞI
YUMURTA	YOK
PEYNİR	3 KİBRİT KUTUSU KADAR (90 GR)
ET TÜREVLERİ	4 KÖFTE KADAR (120 GR)
EKMEK	12 İNCE DİLİM (300 GR)
SEBZE	2 PORSİYON
MEYVE	4 PORSİYON
YAĞ	4 TATLI KAŞIĞI KADAR
SALATA	SERBEST

Örnek Yemek Listesi

SABAH	1 SU BARDAĞI ŞEKERSİZ SÜT
	2 KİBRİT KUTUSU KADAR PEYNİR
	3 İNCE DİLİM EKMEK
	1 PORSİYON MEYVE
ARA ÖĞÜN	1 PORSİYON MEYVE
ÖĞLE	2 KÖFTE KADAR ET
	1 TABAK SEBZE YEMEĞİ
	1 KASE ÇORBA
	1 PORSİYON MEYVE
	1 KASE YOĞURT
	3 İNCE DİLİM EKMEK
ARA ÖĞÜN	1 KİBRİT KUTUSU PEYNİR
	3 İNCE DİLİM EKMEK
AKŞAM	2 KÖFTE KADAR ET
	1 TABAK SEBZE YEMEĞİ
	2 YEMEK KAŞIĞI PİLAV VEYA MAKARNA
	1 KASE YOĞURT
	3 İNCE DİLİM EKMEK
ARA ÖĞÜN	1 PORSİYON MEYVE
	2 ADET GALETA

Yenilmemesi Gereken Yiyecekler

• Şeker ve şekerli tatlılar, bal, reçel, pekmez, marmelat, şurup
• Hamur işleri, börek, çörek, pasta, kek, kurabiye, çikolata
• Alkollü içecekler ve meşrubatlar
• Yağda Kızarmış, kavrulmuş ve sos ilave edilmiş yiyecekler
• Kuruyemişler
• Sucuk, pastırma
• Bütün yağlı yiyecekler (Yağlı etler, kaymak, krema vs)
• Terkibi bilinmeyen hazır yiyecekler
• Listede belirtilmemiş olan her türlü yiyecekler

Ekmek Yerien Yiyebileceğiniz Gıdalar

	Ortalama ölçü (Pişmiş)	Miktar (gr,Çiğ)
Ekmek (Buğday, çavdar, mısır)	1 ince dilim	25 gr
Tuzlu bisküvi	2 adet	25 gr
Mercimek çorbası	1 porsiyon	15 gr
Tarhana	1 porsiyon	15 gr
Pirinç (Çorbada)	1 porsiyon	15 gr
Pirinç (Pilav)	2 Yemek kaşığı	15 gr
Bulgur pilavı	2 Yemek kaşığı	15 gr
Makarna	2 Yemek kaşığı	15 gr
Kuru fasulye	4 yemek kaşığı	25 gr
Nohut	4 Yemek kaşığı	25 gr
Kuru Bamya	4 Yemek kaşığı	25 gr
Patates	1 küçük boy	90 gr
Kestane	2 orta boy	30 gr
Patlamış mısır	1 su bardağı	20 gr
Simit	Çeyrek (az susamlı)